Fonksiyonel Yumurtalık Kistleri
Yumurtalık Kistleri Yumurtalık normal görevi olan yumurtayı içinde taşıyan folikül kisti dediğimiz kistleri normal bir döngü içinde oluşturur. Yumurtlama olunca bu folikül çatlar ve kaybolur. Yumurtlama olmayınca bu içi sıvı dolu kistler büyür ve folikül veya fonksiyonel dediğimiz basit kistler karşımıza çıkar.
Bu kistlere her yaş grubunda rastlanır, çoğunlukla kendiliğinden kaybolup müdahale gerekmeyen kistlerdir.
Kanamalı Kistler Olarak Bilinen Korpus Luteum Kistleri
Yumurta atılması ile ortaya çıkan kanamalı kistlerdir. Bu kistlerde normal döngümüz sırasında oluşan ve kendiliğinden kaybolan kistlerdir. Gebelik sırasında da rastlanabilen kistler hormonların etkisi ile oluşurlar ve süreçte kendi kendine kaybolur.
Dermoid Kistler
Diğer adıyla matür kistik teratom adı verilen iyi huylu kistlerdir. İçinde saç, kıl, deri, kemik, kıkırdak gibi yağlı yoğun sıvı içeren kistlerdir. Değişik boyutlara ulaşabilir.
Genelikle şikayete yol açmadan sadece rutin muayene sırasında ultrason da saptanırken, ağrı ve büyük boyutlara ulaşınca mesane ve rektuma basıya ikincil şikayetlere yol açabilir. İçeriğin ağır olmasından dolayı korkulan komplikasyonlar, torsiyon dediğimiz çevresinde dönme ve rüptür dediğimiz karın içine açılmasıdır. Çok ender oranda %1 gibi içinde immatür doku içeren kötü huylu karakter gösterebilmektedir. Tedavisi cerrahidir.
Endometrioma (Çikolata Kistleri)
Rahim içi dokunun rahim dışarısında yerleşmesi ve bununda hormonal yanıtı ile kist içerisinde çikolata kıvamında sıvı birikmesi nedeniyle bu ismi almıştır. Endometriomalar tekrar edebilmesi ağrı ve kısırlığa yol açabilmesi nedeniyle önem arz eder. Özellikle bu hasta grubunun yönetimi özelliklidir. Yumurtalıklara zarar vermeyen cerrahi yaklaşımın ne zaman yapılması kistin boyutu, hastanın yaşı, çocuk istemi ve şikayetleri ile yön verilen bir durumdur.
Cerrahi tedavi tecrübeli ekiplerle laparoskopik gerçekleşmektedir. Arkasından uygulamam baskılayıcı medikal tedavilere rağmen tekrarlayabileceği bilinmektedir.
Yumurtalık Kistlerinin Belirtileri
Genellikle hiçbir belirtiye yol açmayan küçük ve kendi kendine yok olan basit fonksiyonel kistlerle karşılaşmaktayız.
Başlıca şikayetleri şöyle sıralayabiliriz:
*Karın ağrısı ve kasıklarda ağrı
*Adet düzensizliği
*Sık idrar yada idrada zorlanma bunun nedeni;
Kist boyutlarına bağlı olarak komşu organlara bası uygular. Bu durumda idrar yolları ve sindirim sistemi ile ilgili şikayetlere rastlanır.
*Sindirim sistemi şikayetleri ağrılı defakasyon, kabızlık
*Karın şişkinliği, hazımsızlık, bulantı
Yumurtalık Kisti Tanısı
Ultrasonografi sırasında tanı görüntü ile konulmaktadır. Tanı konulan hastalarda CA125 dediğimiz marker için kan tetkiki alınır. Ultrason görüntüsü kistin durumu ve konumu ile türü hakkında bilgi verirken, bazı kistlerde ayrıcı tanıda komplike vaka olacağını düşünen klinisyen ileri görüntülemeye başvurabilir (MRG gibi).
Yumurtalık Kistinde Aciller
Karın İçine Açılması (Kist Rüptürü)
Bu ağrılı ve akut batın dediğimiz karında hastasiyet, ağrı, tansiyon düşmesine, bulantıya yol açabilen kist rüptürü bazen sadece takiple gerilerken çok nadir vakada cerrahi gerekmektedir. Kist açıldığında içerisindeki sıvı periton dediğimiz karın zarını uyararak ağrılı bir tabloya yol açar. Ancak şöyle ki bu tabloya çok nadiren ciddi kanama eşlik etmekte ve hastanın vital bulgularını etkiliyorsa cerrahi gerektirebilmektedir.
Kist Torsiyonu (Kistin Kendi Çevresinde Dönmesi )
Kist, ağırlığı ve büyüklüğü ile bazen yumurtalığı ya da tüpü de içine alacak ve beslenmelerini bozacak şekilde çevresindeki dokularla döner. Oluşan bu durumda dokuların beslenmesini bozarak kan akımını durdurup, over işlevinde kayıba yol açabileceğinden acilen cerrahi ile torsiyonun düzeltilmesi gerekmektedir. Torsiyon da hastada akut batın denilen ciddi bir ağrı oluşturmakta, tabloya kusma bulantı eşlik etmesi ile akut apandisiti taklit etmektedir. Bu şüphe olduğunda overin kan akımını gösteren dopler ultrason tanıda yer almaktadır.
Yumurtalık Kistleri Ne Zaman Ameliyata Alınmalıdır?
Kötü huylu şüphesi olan kistlerde mutlaka cerrahi planlanarak frozen denilen ameliyat anında patoloji sonucu çalışılarak yinede genç grupta over dokusunun korunup sadece kistin alınması esastır.
Kistin boyutu 6 cm üzerinde ve 3-6 aylık takibe rağmen sebat ediyorsa basit kistlerde cerrahi planlanmaktadır.
Hastanın yaşı, çocuk sahibi olup, olmaması ve kistin boyutu ile hastanın şikayetleri cerrahiyi belirler.
Yumurtalık Kistleri Laparoskopi
Laparoskopi dediğimiz kapalı cerrahi yara yeri iyileşmesi, yapışıklıkların az olması, daha az travma yaratması ile tercih sebebidir. Hastaların ameliyat sonrası sorunları az olup, hastanede kalış süresini kısaltan pek çok ameliyat sonrası avantajları ile cerrahide birinci tercih laparoskopidir.
Yumurtalık Kistleri Hamile Kalmaya Engelmidir?
Yukarıda bahsettiğimiz gibi yumurtlama fonksiyonu sırasında oluşan aksamalarla gelişen basit kistler hamileliğe engel değildir. Ancak endometrioma dediğimiz çikolata kistleri ve endometriozis hastalığı kesinlikle over rezervini ve over tüp ilişkisini etkileyebilen çevre doku yapışıklıklarına da neden olabilen bir tablodur. Başka deyişle endometrioma yani çikolata kisti ve endometriozis grubu hastalarda hamilelik zorlaşıp, kısırlık tedavisi oranı artmaktadır.
Yumurtalık Kistleri Tekrar Eder mi?
Yumurtlama fonksiyonu devam eden yumurtalıklarda tabiî ki her zaman ve her yaş grubunda basit kistlerle karşılaşma olasılığımız vardır. Ancak basit kist veya fonksiyonel kistler sürekli aynı kişide bir kez olunca tekrarlama riski artmaz. Sadece endometrioma yani çikolata kisti için tekrarlama riski vardır denen grubu oluşturur. Günümüzde bunu azaltmak için yapılan cerrahi yöntemler ne kadar gelişse de ve arkasından ilaçlarla baskılama tedavi protokolleri kullanılsa da bu grup bazı hastalar tekrarlayarak karşımıza gelmektedir.
Yumurtalık Kanseri Riski
Erken adet olmak veya geç menopoza girmek riski artırırken. Çok doğum yapmak, hayatının belli döneminde doğum kontrol hapı kullanmak riski azaltır.
Genetik yatkınlık oranı açısından ailede yumurtalık kanseri, meme kanseri veya kolon kanseri olması riski artırmaktadır.
